Czy bać się fluorozy u dziecka?
Mity dotyczące szkodliwości fluoru pojawiają się jak grzyby po deszczu.Faktem jest jednak, że jego stosowanie w profilaktyce próchnicy musi odbywać się według ustalonych przez ekspertów zasad.
Rozwaga to słowo klucz w profilaktyce fluorkowej. Nierozważne działania, a właściwie ich efekty, to woda na młyn dla fluorkowych niedowiarków. Eksperci nie mają wątpliwości, że stosowanie fluoru, ze względu na jego wysoką cytotoksyczność i małą różnicę między dawką toksyczną i dawką leczniczą, wymaga inteligentnego postępowania.Nieprzestrzeganie zasad profilaktyki fluorkowej jest bowiem czynnikiem ryzyka zatruć ostrych i przewlekłych.
Fluoroza a IQ dziecka
Zaczynamy od końca, czyli objawów. Fluoroza zębów, to nic innego jak zaburzenie rozwojowe szkliwa,manifestujące się hipomineralizacją spowodowaną nadmierną ekspozycją na fluor w okresie amelogenezy (głównie w fazie resorpcyjnej). Łagodną postać fluorozę rozpoznajemy dzięki białym, linijnym zmętnieniom zlokalizowanym najczęściej w okolicy brzegów siecznych lub na szczytach guzków zębów, które należy różnicować z nieprawidłowościami rozwojowymi o innej etiologii. Fluoroza ma również postać ciężką. Tę rozpoznajemy po brązowych zębach i hipoplazjiszkliwa. Fluoroza ciężka występuje przede wszystkim u osób zamieszkujących na terenach z wysoką zawartością fluoru w wodzie pitnej (> 2 ppm F).
Są jeszcze „objawy” przeciwników profilaktyki fluoru, ale nie poświęcimy im zbyt dużo miejsca. Brak jest bo wiem naukowych dowodów odnośnie wpływu kariostatycznych dawek fluoru na wzrost zachorowań na osteosarkomę, wzrostu symptomów neurotoksyczności i obniżenia ilorazu inteligencji (IQ), chorób tarczycy oraz oddziaływania na zdolność rozrodczą.
Fluoroza – temat w(d)rażliwy
Jak dowodzą badania naukowe, ryzyko wystąpienia fluorozy zębów nie tylko zależy od ekspozycji na fluorki, ale także od wrażliwości poszczególnych osób w danej populacji na fluor. Dlatego objawy łagodnej fluorozy zębów mogą występować także na obszarach, gdzie jego zawartość w wodzie pitnej mieści się w przedziale uważanym za optymalny, tj.0,5-1,0 mg/l.
Jak zatem wyjaśnić zjawisko fluorozy? Naukowcy doszukują się przyczyn w sumowaniu się dawek fluoru pochodzących z innych źródeł niż pasta do zębów. Warto pamiętać, że fluorki„znajdziemy” w wodzie butelkowanej, herbacie, przetworach rybnych czy innej żywności importowanej w rejonie z wodą fluorkowaną (w PL wody się fluorkuje).
Eksperci zwracają uwagę, że nadmierna ekspozycja na fluorki w tzw. krytycznym okresie rozwojowym, tj. od 15 do 30 miesiąca życia dziecka, jest przyczyną fluorozy zębów stałych przednich i pierwszych zębów trzonowych, a w okresie późniejszym (do 6. roku życia) –pozostałych zębów. Przyczynami nadmiernego przyjęcia fluoru i w konsekwencji fluorozy zębów mogą być między innymi:
- przygotowywanie mleka modyfikowanego dla niemowląt na bazie wody zawierającej zbyt wysokie stężenia fluoru (zawartość fluoru w wodach butelkowanych w Polsce waha się od 0,1 do 1,39 mg F/l),
- niewłaściwe stosowanie suplementacji fluorkowej (należy uwzględnić inne składniki diety przy ustalaniu wskazań do objęcia dziecka tą formą profilaktyki),
- połykanie przez dziecko niewłaściwie stosowanych środków profilaktycznych (np. nakładanie na szczoteczkę zbyt dużej ilości pastydo zębów oraz stosowanie domowych preparatów o zbyt wysokiej zawartości fluoru).
Złota zasady
Obecnie ogólnie przyjętymi zasadami stosowania związków fluoru w profilaktyce choroby próchnicowej jest unikanie nadmiernej endogennej ekspozycji dziecka na fluor oraz uzależnienie intensyfikacji działań zapobiegawczych w zależności od poziomu ryzyka próchnicy. Należy unikać nadmiernego (ponadoptymalnego) endogennego przyjęcia fluoru w okresie ryzyka rozwoju fluorozy zębów, zwłaszcza poniżej 6. roku życia, poprzez:
- ograniczenie ilości pasty do zębów zawierającej 500–1000 ppm F (0,05-0,1%F) i stosowanie jej u dzieci do 8.roku życia pod kontrolą rodziców oraz stosowanie past z zawartością 5000 ppm F(0,5%F) na zlecenie lekarza dentysty od 16. roku życia,
- wprowadzenie płukanek, żeli i pianek fluorkowych dopiero po ukończeniu 6. roku życia (bez ograniczeń wiekowych mogą być stosowane lakiery fluorkowe); środki zawierające wysokie stężenia fluorków są przeznaczone do stosowania w gabinecie stomatologicznym
- ograniczenie stosowania endogennych metod profilaktyki fluorkowej.